28 maja 1877 roku w Czerei (na wschód od Mińska Litewskiego, obecnie Białoruś) urodził się Oskar Władysław Miłosz herbu Lubicz, poeta, dyplomata litewski, od dwunastego roku życia mieszkający w Paryżu.

Zaangażowany w niepodległość Litwy, której obywatelstwo przyjął w 1919 roku. Do francuskiego obywatelstwa powrócił w 1931 roku. Był krewnym Czesława Miłosza.

Oskar W. Miłosz

przekład Bronisława Ostrowska (1881-1928)

ŚPIEW WINA.

Wysączmy trzykroć czary na cześć twą, wieczorze, —

Bowiem wszelaki smutek lepszy jest od nudy.

Już noc roztacza skrzydła szeroko na morze,

Na morze barwy rzezi, łun i szałów złudy,

Wysączmy trzykroć czarę na śmierć Bachusową,

I wieków, które ponoć gdzieś żyły, niestety!

Widzieliśmy, jak płynął przez noc księżycową

Stary brzuch boga winnic w zgniłych falach Lety.

Wysączmy trzykroć czarę za serca, otrute

Wiekiem ohydnym ponad wszystkie! Zrośmy szałem

Życie drogim a nudnym morałem okute,

A które, dzięki winu do cna przepomniałem.

Wysączmy krew serc naszych w szpad trzykrotnym ruchu,

I niechaj noc na ciała dostojnie nam legnie,

I niechaj się serc wino ze krwią winnic zbiegnie,

Bowiem się wstyd żywota zbyt nam rozrósł w duchu.

KAROMAMA.

Myśli me są przy tobie, o Karomama,

Smukłonogie, zbyt wątłe dziecię obcych nieb!

(Karomama, córa Teb,

Co piła odwar zbożny i jadła zbożny chleb,

Jako wierni w wieczory pod Tamaryszkami...

Królewna ma, Karomama,

Umarła dawno, dawno — przed wiekami).

Myśli me są przy tobie, o Karomama.,

Której imię dalekie gra, jak echo skarg,

Półśmiechem i półpłaczem zrywając się z warg.

Boć jest śmiesznem i smutnem — kochać — duszo ma,

Królową, która pośród dziwnych malowideł

Żyła w swoim pałacu, pełnych gryfich skrzydeł,

Przed tysiącami lat... Karomama...

Coś czyniła w poranki twe, Karomama?

Ku jakiemu bogowi o zwierzęcej głowie

Hieratycznie ściągałaś swe zbyt chude ręce,

Kiedy rzeka łagodnie płonęła w jutrzence?

Pani moja, o cichych, umęczonych oczach

I trefionych uczenie bolesnych warkoczach,

Zmarła w latach tak dawnych, że je skrywa mgła...

Biedna, biedna i moja ty, — Karomama.

A w twe dnie co czyniłaś, kapłanko uczona?

Siadywałaś zapewne śród służebnic grona,

Które były posłuszne ci, jako wazowie...

I gniewna, niżąc perły, śniłaś słodkim snem,

O królewicach z dziwnych, oddalonych ziem,

Ponurych i wschodnimi aromaty wonnych,

Przyjeżdżających z dala na nawach pokłonnych,

Aby rzec kornie: pokłon ci, Karomamd.

A w wieczory wiecznego lata, w sykomory

Wonne skryta, jak cichy w księżycu kwiat modry

Śpiewałaś swoje biedne zmarłe — i upiory...

Dalekie echo ci bywało gra,

A dreszcz wstrząsa twojemi dziecięcemi biodry,

I czujesz, jak się wznoszą pod wielkiem westchnieniem

Twe niskie, ciemne piersi, drżące przerażeniem...

Wszak prawda, — było tak, — Karomamd?

Aż kiedyś... (czyż nie była snem Karomamd?)

Spowinęli jej ciało w żółte bandelety

I zwarli w słodką trumnę z cedrowego drzewa,

A milczenie wchłonęło jej głos, co mi śpiewa.

Skrybowie powierzyli jej imię na wieki

Papyrusom, — i wszystko jest jak sen daleki

Jak łkanie wód w ciemności: gdzie ty? gdzie ty? gdzie ty?

I ty wiesz jedna tylko, o Karomamd,

Ze duch mój jest jak rozjęk, który morze czyni,

Zasię samotny taki, jako sfinks w pustyni

I cierpiący chorobę, co się — "nigdy" zowie.

I wiesz to sama, lepiej niż rzec można w słowie,

Ty, wszech tajemnic wiedna,

Ze los wypalił w duszy mej śmiertelne znamię

Złudnych łask i istotnej klęski, co mię łamie.

Tak, — wiesz to wszystko pewnie, ty, pani daleka,

Mimo wyglądu dziecka, co ostał z przed wieka,

Zaklęty dłonią mistrza w małym twym posągu,

Zcałowanym pieszczotą długich wieków ciągu,

Wieków, które tęskniły do cię, biedna ma...

Czuję cię obok siebie dziś i patrzę na cię,

Słysząc, jak szepcesz w mroku: "Nie trza się śmiać, bracie..

Myśli me są przy tobie, o Karomama......

COLLOQUE.

Usta nie są krasne, jak zachód, co prószy

W wodę, pełną odbić jesiennego boru.

— Stary sęp, co gniazdo uwił w mojej duszy,

Stary sęp nie lubi świeżej krwi koloru.

Patrz! w mych oczach kona bajka lata złota,

Dawnych, drogich pieśni echo w sercu gości...

— Jam ropuchę wstrętu dał na pierś żywota,

Puszczyk śpi we wklęsłym posągu piękności.

Daj, niech spłynie słodko nad twem sennem ciałem

Balsamiczna fala moich złotych włosów...

— Pod rudością suchą źrałych traw i kłosów

Nikną drogie groby tych, których kochałem...

Tylko nie zdradź mię przed jutrem, — kędy żyję!

— Czarnych stawów pełno w borach, — za borami

Jako echo, co ze studni wodę pije

Głos twój gra mi... księżycowem echem gra mi...

Ni imienia mego nie mów, — nawet we śnie!

— Przeszły lata, — przeminęły dawno lata...

Jako drzewko, co choruje w wczesnej wiośnie,

Jest biel twoja, — nieskalana twoja szata...

I niech ciernie nas osłonią, — nas osłonią...

Bo mię chwyta lęk powrotu — przed powrotem.

— Białe kwiaty do twych kolan w krąg się kłonią,

Cienie bledną, rozkochaną śniąc pieszczotę.

I tym leśnym wodom nie mów, kędy jestem!,..

— Moje imię zmarło dawno; przed wiekami.

Twoje oczy są, jak chmura, co szelestem

Młodych deszczów zadumane wody plami.

— Ani nie zdradź się wichrowi z nad cmentarza, —

Boby może zwiał mię z ziemi, — zwiał z pod nieba!

Jak noc letnia, twoich włosów woń rozmarza...

żyć potrzeba teraz tylko żyć potrzeba!

WIATR.

Jam jest radosny wiatr, daleka, śmiała złuda

O licu złotych pustyń i o płaszczu słońca.

Kiedy mię z mych dalekich władztw wypłoszy nuda,

Tedy uciekam w dal, — a stopa moja trąca

Ciężkiego oceanu pierś, — co śni bez końca.

I wnet się starzec budzi i przeciąga w gniewie,

Powstając głuchą klątwą w groźnym fal oddechu

Na tego, który wiecznie rzuca mu w przewiewie

W oczy, łzawe od soli, — szyd drwiącego śmiechu.

A ja, — jakbym śmiertelny był, — lecę w pośpiechu.

Rozkuwam szały wód i tedy głowę nurzę,

Żarką jeszcze od słońca, w zimnej morza toni

I ujmuję uściskiem moją córkę burzę, —

Potem uciekam. — Długo skarga wód mię goni:

Czy to był sen? — Nie, to był wiatr, — to ja w pogoni.

Tu kusi mię daremnie modra grota morza,

Tam zatoka zaprasza na bezchwiejne tonie...

Lecz, poeto, — o, jakże nie kochać przestworza!

Zbiega, co nam wieczyście znika w nieboskłonie

I pieni tęsknot naszych oszalałe konie.

Gdzież rzecz, która by warta wstrzymać lot! Któż powie?

I przełom wichr, co wieje w coraz dalsze dale,

I wicher w twojem sercu i wicher w twej głowie...

Czujesz, jak pędzę w wierszy twych rytmicznym cwale,

Unosząc swoje żądze, i złudy, i żale...

Obowiązki, miłości, pragnienia, zwyczaje, —

To są więzienni stróże. Za mną leć, — tułaczem,

W samotności szczęśliwej nieskalane raje...

Poprzez morza leć za mną: tam społem obaczym

Nieba tak piękne, ie je witać będziesz — płaczem.

I zmarłych, których tuli piana morza biała,

I wyspy miłowania w brzeżnej fali rosach,

Które są jak harmonja młodzieńczego ciała,

I dziewczyny, jak złota kukurudza w kłosach,

I wieże, co śpiewają mistycznie w niebiosach.

Nie zaprzestaniesz nigdy twej dzikiej pogoni:

Będziesz biegł wiecznie naprzód, choćby drogą błędną.

Życie to kwiat, co ginie od dotknięcia dłoni,

I te tylko są drogie, co zbyt szybko więdną,

Tknięte w zachwycie naszą dłonią nieoględną.

Tutaj zagaszę niebo, indziej je rozpalę, —

A kiedy świat chwilowy traci czar, — w tę porę

Przewiewam.Tedy jawa niknie w mgieł oddali,

A twym olśnionym oczom jawi się nad borem

Tęcza młoda, grająca siedmiu barw kolorem.

Przyjdzie dzień, gdy mi rzeczesz: Dość żyć tem zwodniczem

Życiem, co mrze i wstaje znów; wolałbym raczej

Na czyjemś łonie płodnem, szlachetnem, dziewiczem,

Uśpić na długie wieki ten żywot tułaczy,

Pijany winem burzy i męką rozpaczy.

A wtenczas, ja na twarz ci tchnę z cichych odmętów

Czystem słońcem jesieni, a potem zawichrzę

Barkę, w dreszcz purpurowy tonących okrętów...

I świt ujrzy już tylko sny twoje najcichsze,

Ukołysane morzem, błyszczącem na wichrze.

CISZA.

We dnie śpisz w grocie cichej, głębokiej, jak w grobie,

Który broni Arachna przed skier słońca zgrają.

Dziwne wspomnienia ciebie we śnie nawiedzają,

Bowiem całego świata przeszłość — nosisz w sobie.

Lecz, kiedy zmierzch rozszerza zgasłe horyzonty,

Widzę, jak się powoli podnosisz z posłania,

I jak z palcem na ustach, co mówić zabrania,

Prześlizgasz się przez mroczne twej groty zakąty.

I na omszałym progu w tej bladej godzinie

Łowisz ostatnie życia odruchy i głosy.

Lecz wszystko śpi na ziemi i widzisz jedynie,

Jak zadumany księżyc błąka się przez rosy.

Ja także czuwam, ale ukryłem się w cieniu

Płaczącej, cichej wierzby i w trawie głębokiej,

I nie wiesz, że cię bada me baczne spojrzenie

I że idzie za twymi tajemnymi kroki.

Opuszczasz twe schronienie. Mimo żem jest senny,

Pójdę dzisiaj twą drogą po wilgotnym żlebie:

W głęboki bór, nad źródła o twarzy promiennej

I między groby, — bowiem, ciszo, kocham ciebie.

Znam wprawdzie domy ludzkie pełne słodkich głosów,

Lecz dzisiaj ton najczulszy byłby mi natrętny:

Ku starych borów głębi kojącej i smętnej

Wiedzie mię sen księżyca śród mglistych niebiosów.

Nie nienawidzą przeto biednych głosów ludzi:

Rozdzierająca skarga miłości, czy lęków

W nocy mojego serca senne echo budzi

I poi mię harmonją swych dalekich jęków.

Nie, słodka ciszo! Nie mam żadnej nienawiści

Do głosów, co samotni mej gorzkiej nie ranią;

To, co doczesnem we mnie fest i tu się iści

Tęskni czasem za ludźmi, jak łatwą przystanią.

Znałem wielkich i znałem mądrych. I tych znałem,

Co mię czci nauczyli dla Miłości boskiej, —

Lecz boję się wyrazu tej uległej troski,

Co wszystkie lica kala swem tchnieniem zuchwałem.

Po cóż ta troska, duszo, i to upodlenie !

Człowiek pokornej ziemi jest dan za mocarza,

Jest wolny i sam siebie bezustannie stwarza!

Niech strząśnie jarzmo męki, co go w niemoc żenię.

A ty, ciszo przyjazna, co w całej naturze:

Rozlewasz dzisiaj złoty balsam ukojenia,

Zaśnij w sercu, zmęczonem wiekami cierpienia,

Jako młody królewicz w głębokiej purpurze.

Połóż chłodną dłoń twoją na rozdartem łonie,

Krwawiącem od pocisków litości zwodniczej...

Zadumane twe światło niech skroń mi owionie:

Księżyca blask miłosny, słodki, tajemniczy.

Łagodnie go ukołysz do snu. Zasię potem

Wróć tutaj, na wierzchoły gór, dymiących w niebie:

Tu spięciem dłonie nasze radosnym splotem

I z melancholią wzajem zapatrzym się w siebie. —