Spotkanie z Agnieszką Kłos poświęcone będzie sztuce Zagłady, tematowi nadzwyczaj interesującemu, lecz niemal nieznanemu szerszej publiczności. Orkiestra kobieca w Birkenau, w której grały artystki światowej sławy, jest tego najlepszym przykładem. Wykład ma charakter multimedialny i interdyscyplinarny. Opiera się na unikatowych materiałach Archiwum Państwowego Muzeum Auschwitz – Birkenau w Oświęcimiu oraz na najbardziej aktualnych materiałach dydaktycznych opublikowanych przez placówki badające na co dzień historię Zagłady. Fakty historyczne ilustrują liczne fragmenty filmów, cytaty oraz wypowiedzi świadków. Oryginalnie i interesująco podane historie wybranych bohaterów pozwalają słuchaczom lepiej objąć, zapamiętać, zrozumieć i wyobrazić sobie specyfikę tamtego okresu.


Z treści wykładu (relacje świadków):

„Przychodziło wielu SS-manów. Znałam tylko tego jednego, Arbeitsführera Molla. On stale przychodził, bardzo często. Moll zarządził, że kobiety z orkiestry mają dostawać codziennie szklankę mleka. Były w orkiestrze kobiety, które grały na fujarkach, one wszystkie nie miały siły. Do tego potrzeba bardzo dużo siły, aby grać na flecie i wtedy on powiedział: „A więc one wszystkie dostaną szklankę mleka.”


Esther Bejarano (numer obozowy 41940)


Muzyka w obozie funkcjonowała jak kod. Kiedy przychodziły dobre wieści z frontu grano amerykańskie marsze. Granie marsza miało pomóc utrzymać więźniom równy krok. Niemcy robili nawet próby przy jakim marszu będzie najszybciej. Ćwiczyli ze 100 – metrową kolumną z zegarkiem w ręku. Cały czas starali się skrócić możliwie najbardziej czas przemarszu. Orkiestra grała marsze polskie, niemieckie i francuskie. Francuskie były jednak za szybkie i piątki gubiły równy krok.
Znany jest przykład przekazywania sobie za pomocą śpiewu wyznania miłości między parą zakochanych, których w Auschwitz – Birkenau nazywano „Romeo i Julią obozu koncentracyjnego”. Edek Galiński i Mala Zimetbaum gwizdali do siebie z odległych korytarzy bloku śmierci, kiedy zostali osadzeni w piwnicach po ucieczce z obozu.


Autorka o swoim wykładzie:

“Szczególne miejsce w mojej pracy zajmują losy wybranych bohaterów, którzy w mniejszym lub większym stopniu byli związani z historią lokalną. Pozwala to słuchaczom lepiej objąć, zapamiętać i zrozumieć specyfikę tamtego okresu. Dotarłam też do unikalnych nagrań przedwojennych, które były w tym czasie niezwykle popularne; grywano je zarówno w Berlinie, jak i podczas koncertów na terenie obozu Auschwitz – Birkenau. Nagrania popularnych przebojów, piosenek z filmów, kabaretów i rewii, oddają nastrój Złotego Okresu Weimarskiego i zbliżają emocjonalnie do bohaterów mojego wykładu.” (Agnieszka Kłos)


Wykład zdobył rekomendację Radiowej Trójki:

"Grając, wygrywali życie..."
Tego trzeba posłuchać, o tym trzeba się dowiedzieć. Sztuka Zagłady. Orkiestry obozowe w Auschwitz... Agnieszka Kłos da wykład o muzyce i orkiestrach, działających w tym strasznym miejscu.
Poruszające, wstrząsające. Dla wielu osób – całkowicie nowe. Zapraszamy do posłuchania – w tym wydaniu RTK sama Agnieszka Kłos.

Do posłuchania: Polskie Radio

Agnieszka Kłos o swoich pasjach:

Temat, jakim się zajmuję, jest unikalny w perspektywie myślenia i pisania o obozach koncentracyjnych oraz drugiej wojny światowej. W ciągu kilku ostatnich lat udowodniłam jak wiele pasji wyzwala we mnie ten temat. Pełna determinacji prowadziłam własne badania, realizując, m.in. wykłady, spotkania, seminaria, biorąc udział w programach radiowych i telewizyjnych. Warto wymienić kilka z nich: w roku 2010: „Wszystkie pieśni traktowały o śmierci” – wykład multimedialny dla Instytutu Polskiego w Halle w ramach Dnia Holokaustu, 2009 rok: „Sztuka czasów Zagłady” – wykład o muzyce i orkiestrach w Auschwitz – Birkenau w Galerii Studio im. Witkacego w Warszawie, „Sztuka walcząca”, „Sztuka Zagłady” – wykład multimedialny w Sektorze 1 Galerii Sztuki w Katowicach oraz Biurze Wystaw Artystycznych w Jeleniej Górze, "Los kobiet w KL Auschwitz – Birkenau" – organizacja i prowadzenie warsztatów edukacyjnych w Oświęcimiu. W roku 2008: "Kobieca orkiestra obozowa w KL Auschwitz – Birkenau" – wykład multimedialny dla Instytutu Polskiego w Lipsku w ramach Dnia Holokaustu, uczniów elitarnej szkoły muzycznej w Weimarze (Musikgymnasium Schloss Belvedere) oraz liderów AStY (Antifaschismus und Antirassismus) w Marburgu. W 2007 roku: "Los kobiet w KL Auschwitz – Birkenau" – organizacja i prowadzenie warsztatów edukacyjnych w Oświęcimiu. W latach: 2006, 2005, 2004, 2003 „Kobiety w Auschwitz" – współorganizowanie polsko-niemieckiego seminarium Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu. W latach: 2002 – 2003 współpraca z Laboratorium Reportażu Marka Millera przy realizacji powieści dokumentalnej "Europa według Auschwitz" (projekt objęty patronatem prezydenta RP). W ramach współpracy z Mieszkaniem Gepperta organizacja i prowadzenie spotkań dotyczących sztuki i muzyki związanej z tematem Zagłady, m.in. „Pomyśl zanim naciśniesz”. Wykład Haliny Ździebko z Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu, Dział Ikonografii oraz dyskusja nad książką Janiny Struk, "Holokaust w fotografiach". Swoją pasję i umiłowanie tematu realizuję również w osobistych kontaktach z byłymi więźniami oraz jako honorowa członkini Towarzystwa Opieki nad Oświęcimiem (posiadam legitymację członkowską z numerem 51/ 2007), którą byli więźniowie wręczyli mi podczas uroczystości rocznicowych w Muzeum Auschwitz – Birkenau. Pozostaję jedną z najmłodszych członkiń Towarzystwa.


Rekomendacja wykładu autorstwa Katarzyny Szotkowskiej z Fundacji Batorego:

„Jako słuchaczka znam przygotowany przez Agnieszkę Kłos multimedialny wykład „Sztuka Zagłady”, poświęcony losom kobiecej orkiestry w KL Auschwitz-Birkenau oraz muzyce tamtego czasu. Jest to przedsięwzięcie niezwykłe, lokujące się na pograniczu nauki i sztuki. Temat kobiecej orkiestry w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu jest w Polsce znany wyłącznie wąskiemu gronu specjalistów (więcej pisze się o tym w Niemczech), praca Agnieszki Kłos ma więc walor poznawczy i popularyzatorski. Najważniejsze wydaje mi się jej odkrywcze spojrzenie – poza fascynującymi losami muzyków (np. Anity Lasker, światowej sławy wiolonczelistki, więźniarki Auschwitz i członkini obozowej orkiestry), Agnieszka Kłos przedstawia fenomen orkiestry w kontekście muzyki tamtych czasów – głównie muzyki popularnej, znanej z radia i winylowych płyt. Próbując odtworzyć muzyczne odniesienia więźniów i ich oprawców opowiada o „Lili Marleen” i dziesiątkach zapomnianych dziś szlagierów, o bohaterach ówczesnej masowej wyobraźni. To zderzenie poruszająco „uwspółcześnia” Auschwitz. Ma na to wpływ także forma wykładu, bliska sztuce performatywnej, znosząca dystans między mówcą a słuchaczami (nieprzypadkowo wykład „Sztuka Zagłady” gościł dotąd w galeriach sztuki współczesnej).”