| Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie zaprasza |
|
Z radością informujemy, że od dnia 17 września Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie po czasowym zamknięciu wznawia swoją działalność. Wystawa składa się z 22 plansz, które można zobaczyć na holu głównym muzeum. Zapraszamy również czytelników „Zeszytów Poetyckich” do zapoznania się z nowym wydawnictwem Muzeum Początków Państwa Polskiego. Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje to pokonferencyjna publikacja, która stanowi zapis referatów wygłoszonych w kwietniu 2008 roku podczas ogólnopolskiej sesji naukowej pod tym samym tytułem. Muzeum Początków Państwa Polskiego gościło wówczas wybitnych przedstawicieli dyscyplin podejmujących w swojej pracy naukowej problematykę architektury romańskiej. Architektura romańska w Polsce. Nowe odkrycia i interpretacje – spis treści
Zygmunt Świechowski
Wystawy:
Wielkopolska średniowieczna
W trwającym przeszło pół tysiąclecia okresie miały miejsce wielkie wydarzenia polityczne, takie jak: chrzest Polski, Zjazd Gnieźnieński, utworzenie podlegającego bezpośrednio Rzymowi Kościoła, koronacje pierwszych władców Polski, które wpisały Polskę i Polaków w krąg kultury łacińskiej, u której podstaw odnajdujemy: judeochrześcijański system wartości moralnych, grecką filozofię i prawo rzymskie. Przy tym ziemie Królestwa Polskiego, a więc również Wielkopolski były zawsze otwarte dla wyznających inne wartości. Stąd pośród zabytków odkrywanych podczas wykopalisk we wczesnopiastowskich grodach (Lednica, Gniezno) znajdują się dzieła sztuki i przedmioty związane z kręgiem chrześcijaństwa rytu bizantyńskiego. Nie bez znaczenia dla obrazu średniowiecznej kultury regionu, a później w szczególności miast, była obecność osadników z terenów Niemiec i sporej diaspory żydowskiej. Z Wielkopolski pochodziło i w Wielkopolsce działało wiele postaci życia politycznego, religijnego, kulturalnego i naukowego, których dzieła na zawsze wpisały się w dzieje narodu i państwa polskiego. Tworzyli oni nie tylko zręby państwowości polskiej czy kreowali politykę państwa, ale również poprzez swoje pobożne fundacje budowali fundamenty naszej narodowej kultury. Nie sposób wyobrazić sobie historii Polski bez Mieszka I, pierwszego polskiego króla – Bolesława Chrobrego, Mieszka Starego czy króla Przemysła II, ale również bez pierwszego biskupa Jordana, św. Wojciecha i jego brata arcybiskupa gnieźnieńskiego Gaudentego, arcybiskupów Jakuba Świnki i Jarosława Bogorii Skotnickiego – budowniczego gotyckiej katedry w Gnieźnie, Jana Łaskiego czy biskupów poznańskich Piotra Tomickiego i Jana Lubrańskiego. To oni, ich poprzednicy i następcy oraz tysiące bezimiennych mieszkańców Wielkopolski, tworzyli krajobraz kulturowy naszego regionu i państwa, który przez swe łacińskie korzenie łączy nas z Zachodnią Europą, a równocześnie poprzez swoją odmienność i niepowtarzalność określa nas jako naród. Nie sposób wreszcie wyobrazić sobie obrazu Polski i jej kultury bez katedr w Poznaniu i Gnieźnie, bez reliktów pałacu mieszkowego na Ostrowie Lednickim, bez spiżowych, opowiadających żywot św. Wojciecha Drzwi Gnieźnieńskich, bez kielicha, który tradycja łączy z jego osobą czy Złotego Kodeksu Gnieźnieńskiego, bez kolegiaty w Kruszwicy czy wspaniałego kościoła norbertanek w Strzelnie. To o tych konkretnych ludziach i ich dziele oraz wydarzeniach opowiada wystawa Wielkopolska Średniowieczna. Został w niej zawarty wykład, w którym przedstawiono m.in. początki państwa polskiego, powstanie struktur Kościoła, odbudowę państwowości po kryzysie lat 30. XI wieku i najeździe czeskiego księcia Brzetysława, wspaniały rozwój sztuki romańskiej, dążenie do zjednoczenia państwa po okresie rozbicia dzielnicowego, dzieje miast wielkopolskich i ich sztukę, duchową kulturę kręgów uniwersyteckich, mecenat artystyczny, etc. Ilustrują tę bogatą problematykę dzieła sztuki średniowiecznej, a w przypadku najcenniejszych – ich profesjonalnie wykonane kopie, a także zespół zabytków pochodzących z badań archeologicznych, jak również makiety i modele nieistniejących już budowli. Zwiedzaniu ekspozycji towarzyszy komentarz słowny w wersjach językowych – polskiej, niemieckiej, angielskiej, francuskiej i rosyjskiej. Klamrą spajającą całość są filmy, dzięki którym możliwe jest pokazanie animowanych map, architektury i znajdujących się w oryginalnych średniowiecznych wnętrzach zabytków.
Oręż wieków minionych
W czasach panowania pierwszych Piastów uzbrojenie wojowników polskich pozostawało głównie pod wpływem zachodniego kręgu wytwórczości broni, wyrosłego na tradycjach karolińskich. W późnym średniowieczu oręż Polaków ma nadal ścisłe związki z Europą zachodnią. Kształtujący się na ziemiach polskich stan rycerski przejął sposoby walki, a także typy i rodzaje broni oraz stroju charakterystyczne dla rycerstwa Europy łacińskiej. Wśród broni zaczepnej przez całe średniowiecze ogromną rolę odgrywał miecz. Prezentowane na wystawie miecze pochodzące ziem monarchii wczesnopiastowskiej należały głównie do członków drużyny książęcej. Przeznaczone były do cięcia i nie nadawały się do szermierki. Ich długość waha się od 80 do 100 cm. Mają rękojeść jednoręczną z głowicą i jelcem zapewniającymi dużą swobodę ruchów przy zadawaniu precyzyjnych ciosów. Jelec i głowicę sporządzano niekiedy z poroża lub kości, przeważnie jednak z żelaza, czasami zdobiono je brązem i miedzią, a nawet złotem. Obecnie wiadomo, że większość głowni wykuto w pracowniach nadreńskich, skąd docierały także do Polski. Na naszych ziemiach najpowszechniejsze były miecze o żelaznej półkolistej głowicy (tzw. typ X). Miecze te były dobrze wyważone i miały znaczną wartość bojową. Wśród właśnie tych mieczy można się doszukiwać wyrobów lokalnego, polskiego kowalstwa. W późnym średniowieczu, od około połowy XIII wieku, rozwój uzbrojenia ochronnego spowodował powiększenie wymiarów i masy mieczy. Jednocześnie są one lepiej wyważone i przystosowane do szermierki. „Wielkie miecze” służące do zadawania ciosów o większej energii uzyskują długą dwuręczną rękojeść. Bronią wywodząca się od miecza był koncerz o długiej i wąskiej głowni, przeznaczony do przebijania zbroi. Wojownicy polscy walczyli także jednosieczna bronią białą – kordami i tasakami oraz nożami bojowymi. W bitwach z bronią sieczną rywalizowały włócznie, uzupełniane oszczepy, łuk i topory. Ich pozostałości w formie żelaznych grotów i żeleźców zajmują poczesne miejsce obok mieczy i innej broni siecznej. Ważną częścią uzbrojenia średniowiecznego rycerstwa były elementy wyposażenia jeździeckiego. Szczególnie groźną bronią, ze względu na swa niebywałą moc rażenia od XII po XVI wiek była kusza. We wprawnych rękach siała spustoszenie w szeregach przeciwnika. Pojawienie się coraz doskonalszych typów kuszy i później broni palnej, spowodowało znaczący wzrost wagi zbroi płytowej spowodowany koniecznością jej pogrubienia i stworzenia pełnej osłony rycerza. Często tego typu zbroje pełniły rolę nie tylko bojową ale także paradną. Dobitnie polskim akcentem jest uzbrojenie husarskie z XVII w. Poza szablami bojowymi i paradnymi (karabela) i bronią palną oraz wyposażeniem jeździeckim uwagę zwraca zbroja husarska z 2. połowy XVII wieku składająca się z kirysu, obojczyka, dwóch naramienników i pary karwaszy oraz z szyszaka. Kres wspaniałej, ciężkiej jeździe husarskiej przynosi rozwój i upowszechnienie się broni palnej.
Rzeźba romańska w Polsce
Zasadniczy rozwój rzeźby romańskiej w Polsce datujemy od początku XII wieku. Zrazu miała ona charakter architektoniczny, to znaczy była elementem wystroju budowli, służąc jej ozdobie. Rzeźbione motywy spotykamy więc na obramieniach portali, okien, tympanonach, głowicach i trzonach kolumn oraz fryzach. Naszą ekspozycję otwiera kopia unikatowego w skali europejskiej słupa drogowego z Konina z 1151 roku, pokrytego łacińską inskrypcją, znajdującego się obecnie przy kościele farnym św. Bartłomieja w Koninie. Szczególną uwagę zwraca z racji swoich rozmiarów wierna replika jednej z dwóch kolumn z kościoła klasztornego Norbertanek w Strzelnie z końca XII w., pokrytych w całości dekoracją figuralną. Złożony program ikonograficzny świadczy o wysokim poziomie intelektualnym zarówno fundatora, jak też zamieszkujących klasztor mniszek. Prezentowana kolumna północna posiada rzeźbioną dekorację w formie personifikacji przywar umieszczonych w rzędach arkad („kolumna przywar”), nawiązującą do jednego ze znanych wówczas traktatów teologicznych. Na wystawie można podziwiać kolekcję kopii tympanonów z dekoracjami figuralnymi, m.in. z kolegiaty w Tumie pod Łęczycą, z kościoła pocysterskiego w Trzebnicy oraz z kościoła parafialnego w Koninie. Najbardziej monumentalny tympanon posiada przedstawienie tronującego Chrystusa na tęczy (Maiestas Domini), datowany jest na początek XIII w. i znajduje się na stałe w kościele pw. św. Trójcy w Strzelnie. Warte uwagi są również repliki trzech z czterech zachowanych w Polsce tzw. tympanonów fundacyjnych, stanowiących charakterystyczny element polskiej sztuki romańskiej. Umieszczone na nich sceny figuralne przedstawiają akt ofiarowania danej świątyni Chrystusowi lub Matce Najświętszej przez postaci fundatorów.
Piastów malowane dzieje
Dzięki rozwojowi historiografii, szczególnie ostatnich stu lat, wiedza nasza o tym okresie jest już bardzo rozległa. Pomimo to pozostaje ciągle wiele spraw niejasnych, źródła pisane są bowiem bardzo skąpe i wymagają oddzielenia legend od faktów historycznych. Sztuka pozwala jednak na ukazanie nie tyle prawdy historycznej, co bardziej pomaga ożywić nasze myślenie o historii, nadając mu wymiar emocjonalny. Dla właściwego zrozumienia prezentowanej w Muzeum kolekcji obrazów malarzy XIX-wiecznych musimy uwolnić się od naszego krytycznego podejścia i spróbować zrozumieć, na jakiej podstawie tworzyli oni swoją wizję przeszłości i w jakim celu wizję tę usiłowali przekazać. W XIX stuleciu w Polsce pod rozbiorami bohaterska przeszłość stała się wartością ogólnonarodową, przypominanie znakomitych dziejów służyło pokrzepieniu serc, a wspomnienie wspaniałej przeszłości potrzebne było, aby wierzyć w lepszą przyszłość i odzyskanie niepodległości. Do zobrazowania tej potrzeby doskonale nadawały się wydarzenia odnoszące do legendarnego okresu przedpiastowskiego, czasów panowania Mieszka I czy Bolesława Chrobrego, a później Bolesława Krzywoustego i Kazimierza Wielkiego, których dzieje wyobrażano najchętniej, pokazując mądrość i dzielność tych władców. Według tej malowanej historii rządy Piastów były pasmem zwycięstw, sukcesów politycznych i pomyślności Polski.
Prezentowane obrazy – autorstwa m.in.: Józefa Peszki, Aleksandra Lessera, Wojciecha Gersona, Witolda Pruszkowskiego – są wizjami wzniosłych dziejów Polski pod rządami Piastów, ukazując zarazem stan świadomości historycznej artystów polskich XIX stulecia.
Kontakt Muzeum Początków Państwa Polskiego Instytucja Kultury Samorządu Województwa Wielkopolskiego ul. Kostrzewskiego 1 tel. (0*61) 426 46 41
Bilety: Normalne 6,0 zł; Ulgowe 4,0 zł. Fotografowanie 10,0 zł W niedziele wstęp bezpłatny. |
Szanowni Państwo,
NOWE PROPOZYCJE:
Atrakcją dla zwiedzających jest zestawienie obok siebie wiernych replik monumentalnych drzwi brązowych, stanowiących w przeszłości element wystroju dwóch polskich katedr: w Płocku i w Gnieźnie. Drzwi Płockie, największy pod względem rozmiarów zabytek tego typu w Europie, pokryte dekoracją figuralną ujętą w kwaterach, łączącą w układzie typologicznym sceny ze Starego i Nowego Testamentu ufundowane zostały w latach 1152-1154 przez biskupa płockiego Aleksandra z Malonne oraz biskupa magdeburskiego Wichmana; jeszcze w średniowieczu znalazły się jednak w soborze Św. Zofii w Nowogrodzie.
Słynne Drzwi Gnieźnieńskie, datowane na lata 1170-1180, do dziś zdobią portal gnieźnieńskiej archikatedry. Ich wyjątkowość w skali europejskiej wynika przede wszystkim z ikonografii, tzn. z faktu, że scenariusz scen figuralnych zawartych w kwaterach nie opiera się na Piśmie Świętym lecz przedstawia życie i męczeństwo jednego, konkretnego świętego – Wojciecha, patrona arcybiskupstwa gnieźnieńskiego i Polski. Krawędzie obu spiżowych skrzydeł ozdabia bogaty ornament roślinny – bordiura.
Przetwarzanie danych
Polityka Prywatności
Zmień ustawienia ciasteczek
Bezpieczeństwo w Internecie