Historyk i teoretyk literatury prof. Henryk Markiewicz oraz krytyk literatury Krzysztof Uniłowski odebrali w piątek w Krakowie doroczne Nagrody im. Kazimierza Wyki. Uroczystość wręczenia odbyła się dokładnie w 100. rocznicę urodzin patrona nagrody - zmarłego w 1975 r. wybitnego historyka i krytyka literatury. Nagroda im. Kazimierza Wyki przyznawana jest od 30 lat. W tym okresie uhonorowano nią 26 krytyków literackich i eseistów, m.in.: Marię Janion, Jana Błońskiego i Zbigniewa Herberta. Cztery razy nagrody nie przyznano - w okresie stanu wojennego oraz w okresie transformacji ustrojowej na przełomie lat 80. i 90. W tym roku po raz pierwszy w historii nagrody jury postanowiło przyznać nie jedną, ale dwie nagrody. Nagrodę marszałka województwa małopolskiego i prezydenta miasta Krakowa za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej im. Kazimierza Wyki otrzymał Krzysztof Uniłowski z Instytutu Nauk o Literaturze Polskiej Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Laureat jest autorem wielu książek krytycznoliterackich i literaturoznawczych oraz redaktorem kwartalnika literackiego "FA-art". Nagrodą im. Wyki uhonorowano go "za całokształt działalności krytycznoliterackiej ze szczególnym uwzględnieniem tomu 'Kup pan książkę! Szkice i recenzje'". Wartość pieniężna nagrody, którą ufundowało województwo małopolskie i miasto Kraków, wynosi 20 tys. zł. Laureatem specjalnej, honorowej nagrody został prof. Henryk Markiewicz, urodzony w 1922 r. krakowski historyk i teoretyk literatury, wychowawca wielu pokoleń polonistów na Uniwersytecie Jagiellońskim. "Pan profesor obchodzi jubileusz niezwykły i unikatowy, mało kto może marzyć, że mógłby osiągnąć podobny rezultat - to jest jubileusz 75-lecia działalności krytycznej, intelektualnej i badawczej" - powiedział w laudacji na cześć laureata jeden z jurorów nagrody, prof. Ryszard Nycz. "Rok 1935 - niespełna 13-letni uczeń publikuje dwa teksty. Jeden w 'Nowym Dzienniku', drugi w 'Wiadomościach Literackich'. Żeby uprzytomnić, co działo się za tym oceanem czasu, powiem, że w tym samym roku wychodzi 'Granica' Zofii Nałkowskiej, 'Cudzoziemka' Kuncewiczowej, dopiero co wyszły ostatnie tomy 'Nocy i dni' Dąbrowskiej, a Schulz z Gombrowiczem właśnie zostali świeżo upieczonymi debiutantami" - dodał Nycz. Sam laureat nie krył wątpliwości w związku z przyznaniem mu nagrody. "Przyznam się, że po pierwszych chwilach radości ogarnęły mnie wahania i skrupuły. Jak możesz przyjąć tę nagrodę ty, który zawsze domagałeś się, by zgodnie z regulaminem przyznawano ją za krytykę i esej, nie za prace naukowe? A jaki z ciebie krytyk, jaki eseista?" - mówił o sobie prof. Markiewicz, który przez wiele lat zasiadał w jury nagrody. "Wyperswadowałem sobie jednak: nagroda moja jest honorowa, a to oznaczać może różne rzeczy. Także i to, że została przyznana za jakieś nieregulaminowe osiągnięcia" - dodał, rozbawiając tym publiczność. Nagroda im. Kazimierza Wyki za wybitne osiągnięcia w dziedzinie eseistyki oraz krytyki literackiej i artystycznej jest przyznawana od 1980 r. Idea nagrody zrodziła się niedługo po śmierci jej patrona. W ten sposób środowisko literackie Krakowa pragnęło uczcić i zachować w pamięci wybitnego krytyka i eseistę, twórcę własnej metodologii krytyki literackiej, zwanej "szkołą Wyki". Nagroda przyznawana jest krytykom literackim, eseistom i historykom literatury w oparciu o werdykt jury, złożonego z przedstawicieli środowiska intelektualno-artystycznego. Kazimierz Wyka - wybitny historyk i krytyk literatury, profesor UJ, urodził się 19 marca 1910 r. w podkrakowskich Krzeszowicach. Zmarł w 1975 r. w Krakowie. W latach 1928-1932 studiował filologię polską na UJ. W 1948 r. Wyka został profesorem na UJ. Jego seminarium literackie stało się zalążkiem tzw. krakowskiej szkoły krytyki. W latach 1963-1965 Wyka był prorektorem UJ. W 1948 r. współtworzył Instytut Badań Literackich, którym kierował w latach 1953-1970. Jako literaturoznawca szczególnie interesował się okresem romantyzmu i Młodej Polski. Historia Nagrody Nagroda im. Kazimierza Wyki w dziedzinie krytyki literackiej, eseistyki, historii literatury należy obecnie do nielicznych w tym zakresie nagród w Polsce. Jest bardzo wysoko oceniania zarówno przez teoretyków literatury i sztuki, jak i samych twórców.
Z inicjatywą przyznawania takiej nagrody zwrócił się do prezydenta miasta Krakowa, w roku 1975 wkrótce po śmierci Profesora, ówczesny prezes Krakowskiego Oddziału Związku Literatów Polskich – Jan Pieszczachowicz. Na jej realizację czekano 5 lat.
W roku 1980 nagrodę przyznano po raz pierwszy, a jej laureatem został znany krytyk i historyk literatury, eseista i tłumacz, pracownik naukowy Instytutu Badań Literackich PAN – Jerzy Kwiatkowski. Nagrodę przyznano mu za całokształt twórczości.
W roku następnym nagrodę otrzymał również uczeń Kazimierza Wyki — prof. Jan Błoński za twórczość krytyczno-literacką i naukową, odznaczającą się wybitnymi walorami poznawczymi i pisarskimi, i stanowiącą poważny wkład do literatury ostatniego trzydziestolecia. Zgodnie z sugestią wnioskodawców, obie nagrody zostały wręczone podczas Krakowskich Dni Literatury.
W następstwie wprowadzonego w grudniu 1981 roku stanu wojennego przez kilka lat nagrody nie przyznawano.
W roku 1983 jury konkursu, już w innym składzie osobowym, przyznało nagrodę Zygmuntowi Greniowi — znanemu krytykowi teatralnemu i literackiemu. W latach następnych nagroda była przyznawana względnie systematycznie, a otrzymali ją: prof. Marian Stępień (1985) i Leszek Bugajski (1986) obaj – jak zapisano w uzasadnieniu werdyktu jury – "za całokształt osiągnięć".
Laureatem szóstej kolejnej nagrody w 1987 r. został prof. Stanisław Burkot z krakowskiej Wyższej Szkoły Pedagogicznej (obecnie Akademii Pedagogicznej).
Jesienią 1989 nagrodę otrzymał prof. Franciszek Ziejka z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Autor wielu cieszących się dużą popularnością prac został uhonorowany "za wybitne osiągnięcia w zakresie historii literatury za eseistykę poświęconą kulturze i literaturze XIX i XX wieku".
Od 1991 r. w następstwie rozdziału administracji państwowej i samorządowej (do 1990 r. prezydent miasta był formalnie wojewodą), fundatorami Nagrody im. Kazimierza Wyki byli Wojewoda Krakowski i Prezydent Miasta Krakowa. Od tegoż roku w jury zasiadały ponownie osoby z pierwotnego składu. Na wniosek jurorów został zmieniony regulamin nagrody i określony termin jej wręczania – styczeń – w okolicach daty śmierci Kazimierza Wyki (19 stycznia 1975r.)
W 1991 nagrodę przyznano Jerzemu Jarzębskiemu pracownikowi naukowemu Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Laureatem w roku 1992 został Stanisław Balbus, także z Uniwersytetu Jagiellońskiego.
W roku 1993 do grona nagrodzonych dołączył wybitny eseista, powszechnie postrzegany jako niezrównany poeta – Zbigniew Herbert. Nagroda przyznana została za "całokształt dorobku artystycznego, ze szczególnym uwzględnieniem tomu esejów "Martwa natura z wędzidłem", wydanego w 1993 r. Niecodzienność tej decyzji tkwiła w tym, że jury w składzie: Marta Wyka, Henryk Markiewicz, Franciszek Ziejka, Stanisław Balbus, Jan Józef Szczepański, Jerzy Turowicz, Stanisław Grodziski, Danuta Glondys, Stanisław Dziedzic – po raz pierwszy przyznało Nagrodę im. Kazimierza Wyki pisarzowi spoza Krakowa. Przypadła ona autorowi, którego twórczość literacka stawia wśród najwybitniejszych poetów współczesnej Europy, zaś dokonania w zakresie eseistyki, jakkolwiek znaczące i wybitne, pozostają poniekąd w cieniu Jego poezji.
Laureatem nagrody w 1994 r. został prof. Włodzimierz Maciąg – literaturoznawca, krytyk literacki, eseista i prozaik.
W 1995 roku nagrodę przyznano prof. Mieczysławowi Porębskiemu za "całokształt eseistyki i krytyki artystycznej".
Jan Pieszczachowicz, krytyk literacki i publicysta, został laureatem Nagrody im. Kazimierza Wyki w 1996 roku. Autor znaczących pozycji o literaturze współczesnej, otrzymał nagrodę "za całokształt dokonań w zakresie krytyki literackiej i artystycznej".
Kolejnym laureatem nagrody w 1997 r. został profesor Uniwersytetu Wrocławskiego Jacek Łukasiewicz. Jeden z najwybitniejszych polskich krytyków literackich i eseistów.
W 1998 r. nagrodę przyznano Marianowi Stali, pracownikowi naukowemu Uniwersytetu Jagiellońskiego, badaczowi najnowszych nurtów współczesnej literatury polskiej.
Wdrażanie reformy administracyjnej w 1999 r. oraz nowy podział kompetencji przerwały 10 letnia tradycję wspólnego (przez władze województwa i miasta) przyznawania Nagrody. Od roku 2000, przez trzy lata, nagrodę w dziedzinie eseistyki i krytyki literackiej im. Kazimierza Wyki przyznawał tylko Marszałek Województwa Małopolskiego. W roku 2003 na spotkaniu Zarządu Województwa Małopolskiego z Prezydentem Miasta Krakowa postanowiono powrócić do tradycji wspólnego wręczania nagrody.
Przez coroczne przyznawanie Nagrody im. Kazimierza Wyki, ustanowionej w 1980 r., środowisko literackie Krakowa pragnie uczcić i zachować w żywej pamięci jedną z najwybitniejszych osobowości: Kazimierza Wykę, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, historyka literatury, krytyka i eseistę, znawcę sztuki, animatora życia kulturalnego, humanistę o niezwykłej intelektualnej energii i wyobraźni artystycznej, łączącego rozległą wiedzę z prawdziwym talentem literackim.
Nagroda im. Kazimierza Wyki nie tylko utrwala postać wybitnego humanisty, znawcy literatury i artysty słowa, ale przypomina również o wadze humanistycznego powołania — w czasie niezbyt mu sprzyjającym. Szczegóły na stronach organizatora. |